Daliegaten
Zoetermeer en Zegwaart voor het eerst vermeld
Dorpskern ingericht
Zwarte Dood
Wateroverlast
Kasteel Palenstein gebouwd
Turf
Allerheiligenvloed
De Geuzen komen er aan!
Een nieuwe school
Zoetermeerse Meerpolder
Tolerantie in de 17e eeuw
Nieuwe kerktoren
Driemanspolder
Binnenwegse polder
Brand
Baron van Syberg
Droogmakerijen
Bouw van de Oude Kerk
Dominee Van den Bosch de dood ingejaagd
Franse tijd
Paardenmarkt
Cholera
Zoetermeer verbonden met het spoor
Nutricia
Molen De Hoop
Een gasfabriek in Zoetermeer
Leven in Zoetermeer-Zegwaart
Nicolaaskerk
Watertoren
De Spar
Samen één
Tweede Wereldoorlog
Black Tulip
Wilhelminapark aangelegd
Einde scheepvaart
John McCormick: de eerste galerijflat in Zoetermeer
Eigengereid
Groeistad
Palenstein en Driemanspolder
Meerzicht
Gemeentepolitie Zoetermeer
Begin en ontwikkeling van de wijk Buytenwegh de Leyens
Seghwaert
De Sprinter
Stadscentrum
Ministerie van OCW
Noordhove
Rokkeveen
Mijlpaal 100.000 inwoners
Floriade
Oosterheem
De kruidenier of grutter verkocht eeuwenlang vooral bewaarbare voedingsmiddelen, kruiden en schoonmaakmiddelen. Dat gebeurde in een kleine winkel met een toonbank en een weegschaal. De voorraad bestond uit grote zakken suiker, balen erwten en dozen, trommels of potten met koek, snoep of zout en vaten met zuurkool. De klant in de winkel vroeg producten, de kruidenier woog alles afzonderlijk af en verpakte het in een zak of krant. De kruidenier of zijn knechtje ging ook ‘horen’ bij zijn klanten in de buurt. Dan schreef hij in een boekje op welke boodschappen de klanten wensten. Die bezorgde hij later met een kar of fiets met mand voorop bij de klant.
Veel tijd werd besteed aan het inkopen van diverse grossiers of fabrikanten, die allemaal in de winkel kwamen vragen wat de kruidenier nodig had en het liefst meer dan dat.
Eind 19de eeuw kwam het grootwinkelbedrijf op. Dat was een firma met veel winkels, zoals Albert Heijn. Dan had je geen grossier meer nodig; de firma kocht centraal in. Door de grote hoeveelheden kon hij scherper inkopen bij een fabrikant. Of de firma had eigen fabrieken.
Adriaan van Well: niet slapen en niet eten
De Zoetermeerse grossier Adriaan van Well ergerde zich zowel aan de heel kleine kruideniers als aan het grootwinkelbedrijf. Deze Adriaan, die in 1898 was geboren, was al vroeg charismatisch, slim en ambitieus. In 1927 werd hij op jonge leeftijd gemeenteraadslid, zeven jaar later werd hij wethouder. Ondertussen had hij een grossierderij waarvan de omzet daalde, van ruim een half miljoen gulden tot minder dan 400.000. De economische crisis vanaf 1929 maakte dit erger. Talloze werklozen begonnen zonder kennis van zaken een winkeltje in hun woonkamer. Ze kochten op krediet bij grossiers en fabrikanten en leefden uit ‘de lade’, ofwel de kas. In 1927 telde Den Haag 1202 kruideniers, 1 op de 346 inwoners. Het aantal filiaalbedrijven van grootwinkelbedrijven steeg tussen 1927 en 1932 van 111 naar 142.
Adriaan van Well had in die tijd 700 klanten. Veel van hen waren zo klein dat ze eens in de twee weken orders van fl. 12 opgaven. Concurrentie tussen grossiers en tussen de vele kruideniers drukte de prijzen. Hij verzuchtte dan ook: ‘Van de ene helft van mijn klanten kan ik niet slapen, omdat ze niet betalen. En van de andere helft kan ik niet eten, omdat ze zulke lage prijzen bedingen’.
Eendrachtig samenwerken
Zijn moment van ‘Hé, ik heb een idee!’ vond Adriaan van Well in een vakblad voor grossiers. Daarin schreef J.F. ten Doesschate over vrijwillige filiaalvorming tussen grossiers en winkeliers, met als bekendste de International Grocer’s Alliance (IGA) in de USA. De schrijver beweerde dat door samen in te kopen en reclame te maken de kosten daalden. En met minder vertegenwoordigers in de winkel was er meer tijd voor verkoop. De grossiers zouden minder last hebben van kleine orders. Adriaan van Well twijfelde over de individualistische geest van de winkeliers. Hij vroeg nog advies aan zijn oom Alfons. Uiteindelijk riep hij zijn beste klanten-kruideniers bij elkaar. Na een paar uur praten waren zestien winkeliers overtuigd van de noodzaak tot samenwerking.
De naam De Spar ontstond in de loop van 1932: Door Eendrachtig Samenwerken Profiteren Allen Regelmatig. Het logo was en is eenvoudig en sterk: eeuwig groene takken aan een levende groeiende Spar-boom, symbool van hoop en voorspoed.
Moedermelk en grutterijen
Binnen enkele jaren had Adriaan 180 leden. Andere grossiers volgden zijn voorbeeld met hun klanten. In 1946 kende heel Nederland de Sparwinkels en de reclameslogan ‘Kopen bij de Spar is Sparen bij de Koop’.
Nu is de Spar in Nederland vooral bekend om de 300 buurtsupers. In 34 andere landen heeft De Spar 12.000 vestigingen. Dat is allemaal begonnen met Adriaan van Well uit Zoetermeer.
Meer informatie:
Archieven
- Inventaris van archief 055. Familie van Well en De Spar (1863) 1879-2008: dit archief bevat onder andere meerdere (onvolledige) jaren van het contactblad voor Sparwinkeliers ‘Sparketing’, correspondentie over het personeel, de financiën en buitenlandse vestigingen. Ook vindt u in dit archief stukken over diverse reclamecampagnes en publicaties. Het bevat tevens foto’s en films, niet alleen van het bedrijf maar ook van de oprichters, van Well. Daarnaast bevat het archief correspondentie over en van meerdere familieleden van Well.
Boeken en tijdschriften
- Vermeulen, T. (Ton) en Van Helvoort-Segerink, M. (Marieke). (2007). 75 jaar Spar, van Zegwaart tot Beijing. A.J.M. van Well.